Drugi kod. Epigenetyka, czyli jak możemy sterować własnymi genotypami - Peter Spork

No! Nareszcie! Długo przymierzałam się do recenzji tej książki, zdążyłam w tym czasie przeczytać ją prawie dwa razy (bardzo rzadko wracam do tej samej lektury) w poszukiwaniu jakiegoś genialnego fragmentu, którym chciałam się z kimś podzielić… Ale zacznę od początku.

Drugi kod. Epigenetyka, czyli jak możemy sterować własnymi genotypami Petera Sporka przedstawia nam całkiem nową gałąź nauki – epigenetykę. Sam autor tłumaczy ją następująco:

Gdyby ludzie byli komputerami, wtedy ich geny tworzyłyby hardware. W takim wypadku jednak musiałby istnieć również software – i ten właśnie od paru lat usiłują odcyfrować epigenetycy. Badają elementy naszego genotypu, które go programują i mówią mu, jaki gen ma być użyty a jaki nie.

Podobnie jak software decyduje o tym, czy używamy komputera do obróbki tekstu, grafiki (…), tak nasze komórki zawdzięczają swoje funkcje epigenetycznemu oprogramowaniu: czy mają służyć do myślenia, trawienia, produkcji hormonów, czy do walki z chorobami. A kto jest w stanie przeprogramować ten software w określonym celu, ten będzie mógł w sposób przełomowy wykorzystać niesłychany potencjał tkwiący w genach.

Gdybym nie usłyszała o epigenetyce na konferencji naukowej, zamknęłabym książkę po takim wstępie, uznając, że prawdopodobnie mam do czynienia z literaturą z pogranicza parapsychologii, czy innych teorii astralnych nie bardzo powiązanych z rzeczywistością.

Pomijając pierwszy rozdział, książka jest pisana językiem wartkim, interesującym i wciąga do szpiku kości (tak się da?). Pierwszy rozdział jest nieco trudniejszy w odbiorze, bo autor, jako neurobiolog, pozwala sobie podjąć trud wytłumaczenia czym procesy epigenetyczne są – nie jest to zadanie łatwe!

Jeżeli więc z biologią nie macie nic wspólnego, polecam rozpoczęcie lektury od rozdziału drugiego. Chociaż… sam autor przyznaje:

Dzisiaj biolodzy zajmują się tak skomplikowanymi sprawami, jak badanie mózgu, biologia systemowa czy genetyka molekularna. W takiej sytuacji, nawet biologowi z doktoratem może się przydarzyć, że siedząc w sali wykładowej i przysłuchując się z zainteresowaniem wyjątkowo kompetentnym, uznanym i w większości nawet habilitowanym biologom – wiele z tego, co usłyszy, po prostu nie zrozumie.

Po własnym doświadczeniu tego typu autor zarzucił nawet projekt stworzenia tej książki – jednak szczęśliwie – zdecydował się jednak ją napisać.

Trochę już się rozpisałam, ale nie jestem pewna czy wyjaśniłam czym jest epigenetyka. Spróbuję tak – poczynamy się (sic!) z „wykutym w skale” genotypem, jednak w trakcie naszego życia od tego momentu pewne rzeczy mogą być u nas włączone lub wyłączone i reprezentuje się to w funkcjonowaniu komórek i DNA, które złożone jest też z tego, czego doświadczamy w trakcie życia. Tu zakończę tłumaczenie, ponieważ nie czuję się dość kompetentna do objaśniania tych zawiłych treści.

W tej książce możemy przeczytać jak wczesne doświadczenia w łonie matki i pierwsze miesiące już na świecie wpłyną na nasze reagowanie na stres, skłonność do chorób krążenia i psychicznych czy system odpornościowy, a nawet... regulację ciepłoty ciała (!). Poznamy też wpływ naszych zachowań na długość życia i jakie zachowania mogą tę długość zmienić.

Wreszcie dowiemy się, jakie znaczenie dla rozwijającego się płodu ma spożywanie alkoholu przez matkę w ciąży (fantastyczna lektura dla przyszłych rodziców). To chyba mój ulubiony temat, bo FAS (Płodowy zespół alkoholowy) wciąż jest niedoceniany w potocznym myśleniu ("co, kieliszek wina nie zaszkodzi, na pewno!").

Autor przedstawia swoje rozmowy z naukowcami zajmującymi się epigenetyką, prezentuje nie tylko ich badania, ale też poglądy, co może nieco zmylać, bo jednak opinie bywają obalane przez badania, nie mniej jednak jest to pozycja niezwykła i stanowi jedno z największych moich naukowych odkryć ostatniego kilkulecia.

Przypomniało mi się jeszcze, że autor dzieli się refleksjami naukowców badających bisfenol (występuje często w plastikach codziennego użytku) – jeszcze całkiem niedawno „modnego” w mediach.

Polecam rękami i nogami, mając nadzieję, że moja recenzja pobudzi interesujące dyskusje na temat epigenetyki. Zdaję sobie sprawę, że do tematu podchodzę entuzjastycznie, a przecież ta gałąź nauki jeszcze raczkuje, większość badań póki co była wykonywana na zwierzętach (jak wiemy, w ograniczonym stopniu możemy przekładać je na ludzi), jednak w kwestii dzieci, łącząc moją wiedzę z neuropsychologii z komentarzem neurobiologów i ich badań (przeprowadzonych tym razem na ludziach) – napawa mnie zachwytem i nadzieją na to, że wreszcie bliżej przyjrzymy się warunkom, jakie nas kształtują.

Dla zainteresowanych pogłębieniem tematu, artykuł z Wiedzy i Życia o epigenetyce.


Komentarz z 27.09.2014: Zauważyłam, że ta recenzja cieszy się dużą popularnością. Jeżeli macie w zanadrzu jakieś inne książki dotyczące epigenetyki - proszę podzielcie się ze mną. Chętnie poczytam. Mogą być po angielsku. Artykułami też nie pogardzę.